برودت زمستان و نوسانات قطبی

اگر شما تقریبن در هر نقطه ای‌ از شمال آمریکا، اروپا و یا آسیا زندگی‌ می‌کنید، برای شما این خبر تازه‌ای نیست که دسامبر ۲۰۰۹ و اوائل ژانویه ۲۰۱۰ هوا بسیار سرد بود. تصویر نشان می‌دهد که دمای هوا در دسامبر گذشته به چه میزان از میانگین ثبت شده در طول سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۸ میلادی پایین‌تر بوده است. رنگ آبی‌ مناطقی را نشان می‌دهد که درجه حرارت هوا در آن نقاط پایین‌تر از میانگین ثبت شده می‌باشد. در حالی‌ که رنگ قرمز نشان دهنده دماهای بیشتر از متوسط می‌باشد. بسیاری از نواحی نیمکره شمالی در حال تجربه زمستانی سرد می‌باشند، در حالی‌ که سرزمین‌های نواحی قطبی به شکل استثنایی گرمتر از حد میانگین می‌باشند.

در فصل زمستان نوسانات [فشاری] قطب شمال کره زمین (AO - Arctic Oscillation) یک الگوی موثر بر روی آب و هوای نیم کره شمالی می‌باشد و آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این الگو توسط اختلاف فشار هوا میان مدارهای میانی‌تر (حدود ۴۵ درجه شمالی، در محدوده عرض جغرافیایی مابین مونترال کانادا و بوردوی ِ فرانسه) و مناطق قطبی تعریف می‌شود.

در حالی‌ که توده هوای کم فشار معمولن بر روی مناطق قطبی قرار می‌گیرد، توده‌ی پرفشارتر بر روی مدارهای میانی تر قرار می‌گیرد. این اختلاف فشار با تولید بادهایی، توده به شدت سرد هوا را محدود به مناطق قطبی می‌کند. گاهی اوقات، این نظام فشاری تضیف می‌شود، بدان معنی‌ که اختلاف فشار میان مناطق قطبی و مدارهای میانی تر کاهش می‌یابد و این پدیده اجازه می‌دهد تا هوای سرد قطبی به سمت مناطق جنوبی‌تر حرکت کند و در همین حال هوای گرمتر مناطق جنوبی‌تر به سمت مناطق قطبی جابجا شود. نوسانات ]فشاری [قطبی ضعیف‌تر از حد متوسط، اصطلاحن "فاز منفی نوسانی" نامید می‌شود. بنابراین، هنگامی که سیستم‌های فشاری قوی باشند، فاز نوسانات ]فشاری[ قطبی "مثبت" می‌باشند.

به گفته سازمان هواشناسی آمریکا در طول دسامبر ۲۰۰۹، فاز نوسانات فشار در محدوده‌ی اقیانوس اطلس شمالی به شدت منفی‌ بود. تصویر فوق تاثیرات فار منفی را بر روی درجه حرارت سطح زمین در سراسر نیمکره شمالی نشان می‌دهد که به کمک رادیو طیف سنج میان-کیفی (MODIS - Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer) نصب شده بر روی ماهواره تِرا (Terra) سازمان فضایی ناسا تصویربرداری شده است.

همانطور که مشاهده می‌شود، هوای سرد قطبی، سطح زمین را در مدارهای میانی به شدت سرد کرده است، در حالی‌ که نواحی قطبی‌تر مانند گرینلند و آلاسکا بسیار گرم‌تر از حد معمول می‌باشند.

جهت کسب اطلاعاتی بیشتر در زمینه نوسانات ]فشاری[ قطبی لینک‌های زیر را مظالعه کنید:

• در زمینه مناطق قطبی و نوسانات قطبی
• تاثیر فاز شدید منفی نوسانات قطبی در ایجاد نواحی گرمتر قطبی

عکس هایی از آذرخش در آسمان شیراز - ۱۳۸۶/۱/۲۵

برای مشاهده نسخه بزرگتر تصاویر زیر بر روی آنها کلیک کنید.

ابط الجوزا

در شانه سمت چپ صورت فلکی شکارچی، ستاره آلفا-شکارچی، یک غول قرمز با قدر ظاهری ۰/۷، قرار گرفته است. ابط الجوزا ستاره ای به معنای واقعی بزرگ و درخشان است. ستاره ای ۱۴۰۰۰ بار درخشان تر از خورشید ما. نهمین ستاره درخشان آسمان شب. البته اشتباه نکنید، علت قرار گرفتن این ستاره در مقام نچندان در خور توجه نهم، دوری آن می‌باشد، چیزی در حدود ۶۵۰ سال نوری. خوب به این اعداد و ارقام دقت کنید. ۶۵٠ سال نوری و قدر ظاهری ٠/٧. گول ظاهر درخشان ترین ستاره آسمان شب، شعرای یمانی رو نخورید. قدر ظاهری ۱/۶- و تنها ٨/٧ سال نوری فاصله از زمین. شاید اگر کمی این ابرغول به ما نزدیک تر بود، بیشتر عظمتش رو احساس می‌کردیم. بیایید در عالم خیال جای ابط الجوزا و شعرای یمانی رو عوض کنیم، ببینیم چی میشه. هیچی، فقط اگر ابط الجوزا به جای ستاره همسایه ما شعرای یمانی قرار می‌گرفت، به اندازه و درخشندگی قزص کامل ماه در آسمان حتی در روز هم دیده میشد،  ۴٠٠ مرتبه درخشانتر از حالت فعلی خود، و شاید این مسئله کمی برای ما زمینیان مشکل ساز می‌شد. حالا بیایید ببینیم این همه سر و صدا برای چیه! نمی‌خوام خیلی بحث رو ببرم بالای دیپلم. ساده بگم، آقا این ستاره ابط الجوزا داره می‌میره، ولی مرگ این ستاره یه کمکی سر و صدا داره. حالا یعنی چی؟ بیاید بازم در عالم خیال این بار جای این Red Giant رو با خورشید خودمون عوض کنیم، ببینیم چی میشه!!! این بار دیگه واقعن این کار برای ما مشکل خیلی بزرگی رو به وجود میاره. مشکل این هست که این ستاره اگر به جای خورشید قرار می‌گرفت، نه تنها عطارد و زهره، بلکه حتی ما زمینیان با کره عزیزمان، و البته با همراهی آقای بهرام (مریخ) و گاهی اوقات مشتری صاف می‌رفتیم تو شکم جناب ابط الجوزا. گفتم گاهی اوقات مشتری. چرا؟ علت آن است که ابط الجوزا یک ستاره متغیر نامنظم می‌باشد که در یک دوره ۵ تا ۶ ساله قطر آن از ۵٠٠ تا ٧۵٠ برابر قطر خورشید تغییز می‌کند. البته تمام این مسائل تنها ظاهر قضیه هست، در حالی که این ستاره در باطن، خیلی تو خالی و با جرمی تنها بیست برابر خورشید، یکی از کم چگالترین ستارگان می‌باشد. 

اینروزها صورت فلکی شکارچی همچنان در پهنه این گنبد دوار در حال شکار است و به زودی غرق در روشنایی روز خواهد شد. پس تا فرصتی هست این بار با نگاهی متفاوت به تماشای آن در آسمان شب نشینید، و بار دیگر خدا را شاکر باشیم که آن غول سرخ نه چندان آرام را در چنان فاصله ای از ما قرار داده است که یارای رساندن کوچکترین آسیبی را به ما نخواهد داشت، و این تنها ذره ای از جلال و جبروت این بزرگ آفزیدگار هستی در پهنه ی کائنات می‌باشد.

به شما توصیه میکنم حتمن قسمت ۱۵۶ برنامه Astronomy Cast رو گوش کنید تا هم درباره ابط الجوزا و هم خیلی دیگه از ستاره های معروف اطلاعات جالبی رو بشنوید و کلیپ زیر رو هم تماشا کنید.

گذرهای ایستگاه فضایی بین المللی

گذر مربوط به ۳۱ شهریور ۱۳۸۵

ایستگاه فضایی بین المللی، یکی از هزاران قمر مصنوعی ساخته دست بشر است که هر روزه به دور زمین در حال گردش می باشد و خود این مسئله سبب می شود تا ایستگاه فضایی بین المللی در طول حرکتش بدور زمین از فراز کلیه مناطق ارضی عبور کند و برای ساکنان این کره خاکی قابل رؤیت باشد.

بسته به موقعیت مکانی و زمانی بر روی سطح زمین، و موقعیت ایستگاه در طول مدار خود، ساکنان مناطق گسترده و بیشماری بر روی سطح زمین، قادر به رؤیت این قمر مصنوعی، چندی پس از غروب و یا قبل از طلوع خورشید، در حالی که دارای ارتفاع تقریبی معادل با ۳۸۰ کیلومتر از سطح زمین می باشد، و به شکل یک نقطه سفید، شبیه به یک ستاره دیده می شود، خواهند بود.

البته با توجه به اینکه فاصله ایستگاه نسبت به تمامی مناطقی که ساکنانشان قادر به تماشای آن خواهند بود، یکسان نمی باشد، هر چه فاصله یک منطقه نسبت به ایستگاه کمتر باشد، از دید ساکنان آن منطقه، ایستگاه درخشنده تر دیده خواهد شد، زیرا دارای ارتفاع بیشتری نسبت به ساکنان آن منطقه می باشد.

نهم بهمن ماه، ۲۹ ژانویه، ایستگاه به هنگام عبور از فراز سطح زمین، برای ساکنان شهر شیراز، دارای حداکثر ارتفاع زاویه ای °۵۵ از سطح افق و از این جهت دارای حداکثر قدر ظاهری ۰/۷- بود که این میزان، یک رقم قابل توجه به حساب می آید.

اما چیزی که باعث شد عبور این بار، برای ساکنان شیرازی منحصر به فرد باشد آن است که، ایستگاه با توجه به ارتفاعش زاویه خود در پهنه آسمان، از درون صور فلکی خرس بزرگ و همچنین خرس کوچک، عبور کرد و از این رو منظره بسیار منحصر به فردی را بوجود آورد.

این فرصت حداقل تا یک سال دیگر دوباره تکرار نخواهد شد.

تا ۲۶ بهمن ماه، ۱۵ فوریه، دیگر ایستگاه فضایی در آسمان دیده نخواهد شد، تا اینکه در تاریخ ۲۹ همین ماه، ۱۸ فوریه، شاهد عبور دوباره ایستگاه از آسمان شیراز با قدر ظاهری ۰/۸- خواهیم بود که در این گذر، ایستگاه از درون هیچ کدام از صور فلکی عبور نخواهد کرد و تنها نکته قابل توجه رد شدن ایستگاه از کنار سیاره مشتری می باشد.

سال آینده شاهد عبورهای بسیار زیبایی خواهیم بود، که از مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• ۳۱ مارس؛ عبور از درون صورت فلکی شکارچی و اژدها،
• ۲۰ آوریل؛ عبور از درون صورت فلکی شکارچی و اژدها،
• ۲۳ آوریل؛ عبور از درون صور فلکی شکارچی و دوپیکر و همچنین از نزدیکی سیاره مریخ،
• ۱۲ می؛ عبور از کنار سیارات مریخ و زحل،
• ۶ جولای؛ عبور از داخل صورت فلکی خرس کوچک،
• ۸ جولای؛ عبور از روی ستاره قطبی،
• و . . .

گذر ایستگاه فضایی بین المللی از فراز شیراز

ایستگاه فضایی بین المللی

ایستگاه فضایی بین المللی، بامداد جمعه ۲۱ مهر ماه از فراز شهر شیراز عبور کرد. قدر ظاهری ایستگاه به هنگام عبور به حداکثر ۱/۱- رسید که در نوع خود کم سابقه بود. این عامل بهمراه حضور ماه از یک سو و صورت فلکی شکارچی از سوی دیگر در کنار محل گذار، باعث شد تا این بار، گذر ایستگاه، آسمان شب قدر امسال را بیش از پیش زیباتر و به یاد ماندنی تر کند.

مشخصات و جزئیات گذر:

Pass Details
Date	Friday, 13 October, 2006
Satellite	ISS
Observer	Kian A.Nezhadi
Observer's Location	Shiraz (29.6150°N, 52.5390°E)
Local Time	IRST (GMT+3:30)
Orbit	331 x 349 km, 51.6° (Epoch 08 Oct)
Sun altitude at time of Maximum Pass	-15.2°

Event	Time	Altitude	Azimuth	Distance
Leaves shadow	4:52:47	41°	303° (WNW)	494
Maximum altitude	4:53:41	73°	204° (SSW)	349
Drops below 10° altitude	4:56:24	10°	142° (SE)	1263
Sets	4:58:23	0°	140° (SE)	2096

« برای مشاهده نسخه بزرگتر، بر روی تصاویر کلیک کنید »

مسیر گذر ایستگاه را در پهنه آسمان شیراز

جزئیات دقیق تر از قسمتی از محل عبور که مورد عکسبرداری قرار گرفت

نقشه مسیر حرکت مداری منطبق شده بر روی زمین

دایره‌ی مشخص شده در تصویر، نشان دهنده‌ی نقاطی است که در آن نقاط ارتفاع ایستگاه از افق حداقل ۱۰ درجه می‌باشد. اندازه‌ی دایره به ارتفاع مداری ایستگاه بستگی دارد. خط چین، نشان دهنده‌ی آن قسمت از مدار ایستگاه می‌باشد که ایستگاه در طی آن در سایه زمین قرار گرفته است و از این جهت قابل رؤیت نمی‌باشد و خط ممتد نشان دهنده‌ی آن قسمت از مدار ایستگاه می‌باشد که ایستگاه در طی آن در معرض تابش نور خورشید قرار می‌گیرد.

عکس‌های گرفته شده در زیر توسط نرم افزارهای گرافیکی تشدید شده‌اند.

محل گذر لحظاتی قبل از گذر ایستگاه

تصویر لحظه‌ای را نشان می‌دهد که ایستگاه به حداکثر روشنایی خود رسیده بود

یکی دیگر از عکس‌های گرفته شده لحظاتی قبل از پنهان شدن ایستگاه در پشت افق

  

نقشه‌ها و چارت‌های آسمان توسط: Heavens-Above

همچنین در همین زمینه:

گذرهای ایستگاه فضایی بین المللی

گذر ایستگاه فضایی بین المللی، حامل انوشه انصاری از فراز شیراز