۱۳۸۹/۰۶/۱۷

رصدخانه خورشیدی خرس بزرگ

در بین تمامی‌ رصدخانه‌های تخصصی دنیا، رصدخانه واقع بر روی دریاچه "خرس بزرگ، Big Bear" در ایالت کالیفرنیا کاملن منحصر بفرد می‌باشد. ابتدا آنکه، این تلسکوپ بر روی یک دریاچه واقع شده است، که ایده یکی‌ از کیهانشناسان موسسه کلتک (Caltech)، بنام Harold Zirin می‌باشد. وی در اواخر دهه شصت میلادی تصمیم به ساخت تاسیساتی برای مطالعه خورشید گرفت، و به همین جهت مجذوب هوای پایدار و تمیز دریاچه خرس بزرگ که در ارتفاعات واقع در ۱۰۰ مایلی شرق شهر لس آنجلس می‌باشد گردید. نهایتن او اراده و تصمیم خود را با تجهیز این رصدخانه به ۳ تلسکوپ با دریچهٔ دیافراگم ۲۰ تا ۶۵ سانتیمتری عملی‌ ساخت.

دوم آنکه، رصدخانه خورشیدی خرس بزرگ، یا به اختصار BBSO، همکنون میزبان بزرگترین تلسکوپ خورشیدی جهان میباشد. در اکتبر سال گذشته، موسسه فناوری نیوجرسی، NJIT، مونتاژ این تلسکوپ که در نوع خود بی نظیر میباشد را بعد از پنج سال به اتمام رسانید. دریچه دیافراگم ۱/۶ متری، بازوهایی محرک جهت تنظیم آینه اصلی برای ایجاد واضح ترین تصاویر و همچنین نوع طراحی off-axis f/52  برای ایجاد مسیری مجزا جهت عبور نور از بارزترین مشخصات این تلسکوپ میباشد.

سومین و آخرین نکته از بیان این مقدمه آنکه این تلسکوپ به تازگی اولین تصویر برداری رسمی خود را از لکه خورشیدی ۱۰۸۴ انجام داده است که به هیچ وجه قابل مقایسه با تصویر تهیه شده توسط یکی از دوربین های تلسکوپ فضایی SOHO نمیباشد.

تصویر تهیه شده توسط BBSO که در ۲ جولای گرفته شده است، بعدی کاملا متفاوت از لکه های خورشیدی را نشان میدهد. طبق اعلام رسمی NJIT، وضوح این تصویر در حدود ۸۰ کیلومتر میباشد. جهت قیاس، مرکز تاریک لکه (Umbra)، تقریبن به اندازه قطر کره زمین میباشد. لکه های خورشیدی در ترازی پایین تر از نواحی مجاور خود، photosphere یا شیدسپهر، قرار گرفته اند و یافته های جدید نشان میدهد که هر لکه خورشیدی در زیر خود دارای گردابی مستقل (چیزی شبیه به گردبادهای زمینی) از خطوط میدان مغناطیسی میباشد.

موادی که با بافتی دانه ای شکل در سرتاسر تصویر دیده میشوند، اصطلاحن گرانوله نامیده میشوند که حباب های از گازهای داغ میباشند و هر کدام دارای مساحتی تقریبی برابر با ایران میباشند. این حباب ها انرژی داخلی خورشید را به روی سطح شیدسپهر، یعنی جایی که این انرژی به شکل تشعشعاتی از گرما و نور به فضا منتقل میشود، انتقال میدهند. شاید بتوان این پدیده را به دیگی حاوی سوپ جوشان تشبیه کرد.

لکه های خورشیدی به صورت معمول بین ۱۷۰۰ تا ۲۲۰۰ درجه سانتیگراد از مواد اطراف خود سردتر میباشند، اما هنوز به اندازه ای کافی داغ میباشند تا به شکلی ملتهب و گداخته دیده شوند. با این حال، چرا این نواحی تیره به نظر میرسند؟ زیرا تابش با توان چهارم دما متناسب میباشد. بنابرین اگر مثلن دمای سطحی خورشید به یک سوم دمای فعلی کاهش پیدا میکرد، تابش سطحی تا %۸۰ کاهش می یافت.

در تصویری دیگر، که تابش سرخ ناشی از آلفا هیدروژن (red Hydrogen-alpha emissionرا در ۶۵۶/۳ نانومتری ثبت کرده است، منطقه ای را تا ارتفاع برابر با ۱۱۰۰ کیلومتر در کروموسفر (رنگین سپهر) نشان میدهد. این تصویر در تاریخ یکم جولای برداشته شده است و همان لکه را در گوشه بالا سمت چپ میتوان مشاهده کرد.

فیلیپ گوده (Pilip Goode)، مدیر رصدخانه، این نکته را توضیح میدهد که؛ "در کرانه های اطراف لکه ها، رشته هایی سیاه رنگ، مانند رشته های مو دیده میشوند که در حقیقت فورانی (یا جت هایی) از پلاسمای پرانرژی میباشند که به سمت بیرون پرتاب میشوند. نکته جالب آنکه زمانی که ما به این لکه ها در نور مرئی نگاه میکنیم، فاقد التهاب و جوش و خروش به نظر میرسند. اما این در واقع نشان دهنده دینامیک واقعی این مناطق مغناطیسی و جت هایی که در لبه های لکه ها به بیرون پرتاب میشوند میباشد".

منبع