۱۳۹۱/۰۶/۰۹

صد و شصت سال توفان‌های استوایی

طوفان های سال ۱۸۵۱ میلادی (۱۲۳۰ خورشیدی) تاکنون
All rights reserved - John Nelson
این تصویر، نقشه‌ای هست که توسط یک کار‌شناس باحال تجسم سازی داده‌ها (Data Visualization) بنام مستر John Nelson و بر اساس داده‌های ارائه شده توسط سازمان‌های خفنی مثل سازمان ملی اقیانوسی و جوی (NOAA)، سازمان هوانوردی و فضایی (NASA) و سازمان زمین‌شناسی (USGS) ایالات متحده تهیه شده است. در این نقشه تمام توفان‌هایی که بر روی کره زمین از همین چند وقت پیش یعنی سال ۱۸۵۱ میلادی (۱۲۳۰ خورشیدی) تاکنون اتفاق افتاده، بر روی نقشه‌ای با سیستم جغرافیایی قطبی (Polar Projection) نمایش داده شده و شامل اطلاعاتی از قبیل نام، (نام خانوادگی!)، تاریخ تولد! و سرعت توفان‌های ثبت شده می‌باشد. این نقشه لامصــّـب وقتی من رو حسابی هیجان زده کرد که اون را با کیفیت آینه! (بسیار بالا) تماشا کردم، پس شما هم زحمت بکشید ابتدا بر روی تصویر کلیک کنید تا اون را به صورت تمام و کمال و به‌‌ همان شکلی که تولید شده مشاهده کنید.

چیزی که من رو به این نقشه خیلی علاقه‌مند کرد و حسابی مملو در محو وجود کار استاد شدم، همون سیستم قطبی هست که برای تولیدش بکار برده شده. در این تصویر، قطب جنوبگان در مرکز، آمریکا در سمت راست، استرالیا و آسیا در سمت چپ و آفریقا در پایین نقشه قرار گرفته‌اند. حالا از شوخی که بگذریم، اونطور که جناب نلسون توی وبنوشتش توضیح داده، این نقشه ویژگی‌های بارزی از ساختار و بازه‌ی ثبت توفان‌های استوایی، مثل ساختار گرباد‌ها، رو نشون میده و اینکه چطور به سرعت بنز از مناطق استوایی جدا شده و زرتی خودشون رو به دور از آب‌های گرم محل تولدشون می‌رسونن و نقل قول می‌کنه از همکارش دکتر Fraud که محدوده‌ی خالی از توفان که در قسمت‌های مرکزی تصویر مشاهده می‌شه، همانا مناطق استوایی می‌باشند که توفان‌های استوایی هیچگاه از روی آن عبور نمی‌کنند (یعنی جرأتشو ندارن!). دومین ویژگی جالبی که این نقشه داره اینه که ثابت می‌کنه که ردیابی و شناسایی توفان‌های استوایی از آن زمان که فنآوری ماهواره‌ای سر به فلک کشید و خصوصن از زمانی که ما قادر به ردیابی توفان‌های نیمکره‌ی شرقی شدیم، آغاز شده. همچنین به نظر می‌رسه که شدت توفان‌های ثبت شده، هر ساله با بهره‌مندی از اطلاعات بیشتر، سازگار‌تر شده.

یک اشتباه جالبی که نلسون کرده و خودش هم توی وبنوشتش بهش اشاره می‌کنه اینه که اومده و بچگی کرده و زمان رو به اشتباه به عنوان یکی از محورهای مختصات مکانی در نظر گرفته. بعدش که متوجه‌ی اشتباهش شده و اومده جبران کنه، دیده که‌ ای بابا... چه جالب، چه اشتباه خفنی کرده... اینکه اومده و محور x رو زمان تعریف کرده، باعث شده که تصویری تولید بشه (اینجا) که بیان کننده‌ی یک سری زمانی هست که نشون میده ما آدما از کی از خواب غفلت بیدار شدیم و رفتیم تو فکر و ذکر ثبت داده‌های مربوط به توفان‌های استوایی.

جالب هست که بدونید که این اوسـّـا نلسون قبلن هم چندتا نقشه خفن دیگه هم تهیه کرده که از جمله می‌تونم به نقشه‌ای اشاره بکنم که پراکندگی زمینلرزه‌هایی که از سال ۱۸۹۸ میلادی (۱۲۷۷ خورشیدی) تاکنون بر روی زمین اتفاق افتاده است رو نشون می‌ده. واقعن جالبه... لامصــّـب ایران جای در رو نداره... بابا دست مریزاد استاد!

زمینلرزه های سال ۱۸۹۸ میلادی (۱۲۷۷ خورشیدی) تاکنون
All rights reserved - John Nelson

۱۳۹۱/۰۵/۲۵

زمان عید فطر ۱۳۹۱ در ایران و اختلاف بر سر اعلام آن

امسال نیز همچون سالهای گذشته، زمان پایان ماه رمضان و عید فطر، یکی از دو عید مهم مان، در روزهای متفاوتی در کشورهای مختلف گرامی داشته می‌شود. موضوع اختلاف بر سر اعلام زمان عید فطر که در همه‌ی کشورهای اسلامی روز تعطیل ملی است، پرسش‌های بسیاری میان مردم برانگیخته و از آنجا که مشخص شدن زمان این عید به پدیده‌ی نجومی "بیرون آمدن ماه از زیر سایه زمین (محاق)" وابسته است، بسیاری این پرسش را مطرح می‌کنند، که در این روزگار که بشر قادر به سیر در کائنات می‌باشد و منجمان برجسته‌ی کشورمان توانایی محاسبه و پیش‌بینی رصد کوچکترین حرکت اجرام آسمانی و تحولات کیهانی را از سال‌ها قبل با دقت بسیار بالا دارا می‌باشند، آیا نمی‌توان با محاسبه‌ی دقیق، زمان فرارسیدن عید فطر را از پیش در تقویم‌ها مشخص ساخت و تکلیف من و شما را برای برنامه‌ریزی‌هایی که بر اساس این روز تعطیل ملی انجام می‌دهیم، معلوم کرد.

پدیداری هلال ماه شوال ۱۴۳۳، در شامگاه ۲۹ مرداد ۱۳۹۱ بر اساس معیار Yallop

(استخراج از برنامه Accurate Times)
-- برای مشاهده تصویر بزرگتر، بر روی آن کلیک کنید --
موضوع بررسی زمان عید فطر سال ۱۳۹۲ را در اینجا مطالعه کنید.

دکتر ایرج ملک‌پور از مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران که بیش از ربع قرن مسئولیت رسمی محاسبه و تعیین اوقات شرعی و مناسبت‌های زمانی را در تقویم ما به عهده داشته است، می‌گوید که ایرانیان بر اساس مدارک تاریخی که به دست آمده است از چهار هزار سال پیش توانایی محاسبه دقیق زمان آغاز و پایان ماه‌ها را داشته‌اند و اکنون نیز می‌توانند بدقت زمان خروج ماه را از محاق از لحاظ نجومی محاسبه و اعلام کنند.

۱۳۹۱/۰۵/۱۹

توفان شن بر روی خلیج پارس

توفان شن بر روی خلیج پارس
Image Courtesy: NASA Earth Observatory
Instrument: Aqua - MODIS
در تاریخ ۱۳ خرداد ۱۳۹۱ توفان شن مناطق جنوب غرب ایران را در نوردید. باد ذرات خاک را به سمت جنوب شرق و بر روی خلیج پارس به حرکت در آورد. این تصویر که توسط تصویربردار رادیومتر طیفی میان کیفی (MODIS) نصب شده بر روی ماهواره Aqua سازمان ناسا در همان روز ثبت شده است، رنگ‌ها را در نور طبیعی نشان می‌دهد. با وجود آنکه ما در شیراز هوایی پاک و عاری از غبار را پشت سر گذاشتیم، بیشتر مناطق استان خوزستان در این روز شاهد آسمانی کاملن غبارآلود بود و در طول روز دید تا میزان قابل توجه ۵۰۰ متر کاهش پیدا کرد. مهمترین دلیل تشدید بروز پدیده توفان شن در نواحی جنوب غرب ایران در سال های اخیر، افزایش قابل توجه دما در مناطق مرکزی عراق در تابستان و اغتشاشات ناشی از این عدم پایداری جوی در این مناطق می‌باشد که نهایتن منجر به ایجاد بادهای پر توان سطحی و متعاقبن بروز این پدیده در پایین دست مناطق ناپایدار می‌شود. تنها مزیت بروز پدیده توفان شن برای مناطق متأثر از این پدیده، کاهش نسبی دما - به دلیل کاهش شدت نور خورشید - در این مناطق می‌باشد.

۱۳۹۱/۰۴/۲۳

جو زمین

ساختمان و ترکیب جو
اتمسفر یا جو کره زمین لایه‌ای به ضخامت تقریبی ۴۸۰ کیلومتر می‌باشد که از هفت لایه مختلف تشکیل شده است و در آن همیشه مقدار تقریبی ۲۱% اکسیژن و ۷۸% نیتروژن و ۱% سایر گاز‌ها ثابت می‌باشد. نکته مهم و قابل توجه اینکه، نیمی از کل جو کره زمین حداکثر تا ارتفاع حدودن شش کیلومتری از سطح زمین قرار گرفته است.

طبقات جو یا اتمسفر به شرح زیر می‌باشند.

۱)Troposphere : چنانچه از نامش پیداست، Tropo  واژه‌ای است یونانی به معنای «متغیر» یا «تغییرات» و sphere هم به معنای «کره» است. لذا این واژه به معنای کره‌ای متغیر می‌باشد، به این مفهوم که هر چه از سطح زمین در این لایه بالا‌تر رویم، درجه حرارت به میزان تقریبی ۲ درجه سانتیگراد به ازای حدودن هر ۳۰ متر تقلیل می‌یابد. حداکثر ارتفاع این طبقه در مدارهای مختلف کره زمین متفاوت است، بدین صورت که ارتفاع آن در قطبین کمتر و در استوا بیشتر است و طبیعی است که در اثر چرخش کره زمین به دور خود، قوه گریز از مرکز، باعث برآمدگی جو یا پرتاب آن به خارج می‌گردد. به هر حال ارتفاع متوسط Troposphere حدود ۱۲ کیلومتر می‌باشد. چنانچه اشاره شد، خصوصیات این لایه به این صورت است که با ازیاد ارتفاع درجه حرارت در آن به میزان پیش گفته تقلیل می‌یابد، ولی ‌‌نهایت تقلیل حدود ۶۰ درجه سانتیگراد می‌باشد.

۲)Tropopause : واژه‌ی Tropopause به معنای «توقف تغییرات» است. این لایه ضخامتی در حدود ۲ کیلومتر دارد و در این لایه، درجه حرارت‌‌ همان مقدار آخرین سطح تروپوسفر می‌باشد و ثابت و بدون تغییر در طول این لایه باقی می‌ماند و با ازدیاد ارتفاع تغییری در درجه حرارت صورت نمی‌پذیرد.